
Nhà văn Nguyên Hồng (1918-1982) sinh ở Nam Định, lớn lên và thành danh ở Hải Phòng nhưng ông sống lâu nhất là ở Nhã Nam, Bắc Giang, suốt 23 năm, từ năm 1959 đến khi mất năm 1982. Đây là nơi ông sáng tác hai bộ tiểu thuyết đồ sộ “Cửa biển” và “Núi rừng Yên Thế”. Đây cũng là mảnh đất Nguyên Hồng chọn làm nơi yên nghỉ cuối cùng. Nhân kỷ niệm 97 năm sinh Nguyên Hồng, xin trích giới thiệu phần viết về nhà văn vĩ đại này trong hồi ký “Cát bụi chân ai” của nhà văn Tô Hoài. Đây là phần viết về những ngày tháng khó khăn của Nguyên Hồng sau vụ Nhân văn giai phẩm, khi ông quyết định cùng gia đình rời Hà Nội trở về sinh sống ở Nhã Nam, thể hiện sự khảng khái và phẩm chất trong sáng tuyệt vời của người nghệ sĩ lớn.
Báo Văn mà Nguyên Hồng phụ trách đã in trong nhiều số có những sáng tác còn khó chịu nữa. Kịch ngắn gợi lại vết thương cải cách ruộng đất những vở kịch của Hoàng Tích Linh ( Cơm mới), Nguyễn Khắc Dực (Chuyến tàu xuôi), Chu Ngọc (Ngày giỗ đầu). Ca khúc buồn bã và những phát biểu lệch lạc về âm nhạc của Tử Phác, của Nguyễn Văn Tý. Rồi thơ Phùng Quán (Lời mẹ dặn), truyện ký Phan Khôi (Ông năm Chuột) và truyện ngắn Đống máy của một cây bút trẻ gửi đến. Truyện tả một nhà máy nhập thiết bị nước ngoài rồi để chất đống ngoài trời đến hỏng nát. Người ta truy ra người viết là một kỹ sư và quy là anh nói xấu công nghiệp ta và tình hữu nghị quốc tế.