FRANSISCO DE PINA, NGƯỜI THẦY KHAI SÁNG CHỮ QUỐC NGỮ

Hoàng Minh Tường

(Bài sáng nay 26/11/2023 nhà văn Hoàng Minh Tường đọc tại lễ Tri ân ngài Francisco de Pina tại thành phố Guarda , Bồ Đào Nha , quê hương ngài)

Chỉ còn hai năm nữa, sẽ tròn bốn trăm năm ngài linh mục Francisco de Pina nằm lại biển Cửa Đại, dinh trấn Thanh Chiêm, Quảng Nam. Hình hài và linh hồn ngài đã hòa vào cây cỏ biển trời nước Việt. Bốn mươi tuổi đời, (1585 -1625), nhưng ngài đã giành trọn tám năm tỏa sáng nhất (1617 -1625) cho thiên chức cứu rỗi con người của đạo Kito tại đất nước cách xa Tổ quốc Bồ Đào Nha của ngài nửa vòng trái đất.

Chỉ sau ba năm sống với những người dân xứ Đàng Trong, ngài Francisco de Pina đã thành thạo tiếng Việt, tiếng nói trầm bổng ngân nga như chim hót tồn tại và phát triển hàng nghìn đời trên dải đất hình chữ S hướng ra biển Đông. Rồi cùng với cha bề trên Francesco Buzomi và các Cha dòng Tên người Bồ Đào Nha, Ý, Pháp, Nhật Bản: Cristoforo Borri, Gaspa Luis, Antonio de Fontes, Diego Carvanho, Antonio Dias, Prdro Marques, Joseph, Paulus Santo, Alexandre de Rhodes…, hình thành nên hai trung tâm truyền giáo và cũng là nơi khai sinh chữ Việt hiện đại đầu tiên là Nước Mặn (Quy Nhơn) và Thanh Chiêm( Quảng Nam). Tại Thanh Chiêm, Francisco de Pina trở thành Cha bề trên và là thầy dạy tiếng Việt cho Anhtonio de Fontes và Alecxandere de Rhodes. Ngài cũng là người đầu tiên nghĩ ra cách dùng bộ chữ cái Latin để ký âm tiếng Việt, người đầu tiên dùng khuông nhạc và dấu ký tự Bồ Đào Nha, Hy Lạp, La Mã để ghi sáu thanh âm tiếng Việt, mở ra chìa khóa vạn năng tạo ra chữ Quốc Ngữ sau này.

KỲ NHÂN PHẠM XUÂN TRƯỜNG

Lão Tạ

Một triển lãm tranh gò đồng chân dung VNS độc lạ bậc nhất năm 2023. Một nhà thơ Hải Phòng đã gò hàng trăm chân dung với tiền túi của mình. Nhà anh trên tầng 4 chung cư mà gõ chí chát bao năm thì quả là KÌ NHÂN PHẠM XUÂN TRƯỜNG (TN).

Nhà thơ, nghệ nhân gò đồng Phạm Xuân Trường là một trường hợp đặc biệt trong giới nghệ sỹ Việt Nam.

Việc nhiều người làm được, thì ông không chỉ làm được, mà còn làm một cách ấn tượng.

Hàng chục tập thơ của ông luôn khiến bạn đọc phải "sởn gai ốc", cảm giác thường thấy khi nhìn một nghệ sĩ đi trên dây. Nhiều câu thơ, khổ thơ, bài thơ của ông đã đạt đến độ "truyền khẩu".

Nhưng nghệ thuật gò đồng chân dung, thì trong làng nghệ sĩ, như tôi biết, mới chỉ thấy có một mình ông?

Những lá đồng vô hồn, đen đúa ông mua về, xếp thành chồng trong nhà. Rồi dưới tay ông, chúng lần lượt trở thành những bức chân dung sống động của nhiều nhân vật nổi tiếng trong nước và thế giới.

Vì là chất liệu đồng, chúng sẽ có tuổi thọ rất dài.

Trước khi Phạm Xuân Trường có triển lãm kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Nguyên Hồng, giới nghệ sĩ, bạn bè đã từng kinh ngạc với chiếc tầu Titanic mô hình có khả năng chạy được, mà ông là tác giả.